Obecnie w Polsce aż 47% kończy się cesarskim cięciem. Zabieg ten ma wiele zalet, m.in. zmniejsza ryzyko wystąpienia zagrażającej zamartwicy płodu, zespołu zachłyśnięcia smółką i urazu okołoporodowego. Jednocześnie pociąga jednak za sobą wiele ryzyka. Jak pokazują badania, dzieci urodzone poprzez cesarskie cięcie znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu oddechowego, pokarmowego, otyłości, a także alergii. Wpływa ono również na psychikę dziecka.
Cięcie cesarskie stanowiło kiedyś sposób zakończenia ciąży jedynie w przypadku zmarłych matek. Dziś jest stosowane z innych wskazań medycznych, ale również z wyboru matki. Polega na chirurgicznym przyjęciu porodu poprzez nacięcie ścian jamy brzusznej oraz macicy. Jako że cesarskie cięcie jest operacją, wiąże się z dużo większą możliwością wystąpienia powikłań (od 3 do 10 razy) w porównaniu z porodem naturalnym. Mimo tego ryzyka spotykamy się z cesarskimi cięciami „na życzenie”. W Polsce poziom takich zabiegów to 4%-18% w skali światowej, podczas gdy w USA zaledwie 2,6%-5,5%.
Cesarskie cięcie a rozwój psychomotoryczny
Różnice między noworodkiem urodzonym siłami natury a urodzonym poprzez cesarskie cięcie są widoczne już od samego początku. Polegają m.in. na: różnicy w pracy płuc czy serca, tendencji do utrzymywania glukozy na niższym poziomie czy niższej temperaturze ciała noworodka. Według badań opublikowanych w 2009 r. cesarskie cięcie wpływa na modyfikacje chemiczne w DNA noworodka. Najprawdopodobniej właśnie te zmiany przyczyniają się do częstszej zachorowalności na choroby immunologiczne, m.in. na astmę. Stwierdzono też modyfikację w leukocytach z pępowiny, polegające na wzmożonych procesach modyfikacji kodu DNA. Jej przyczyną jest stres porodowy, przewyższający inne wydarzenia życiowe. Stres u noworodków urodzonych naturalnie jest stopniowy, natomiast u noworodków z cesarskiego cięcia – nagły. Według badań nie tylko zwiększa on ryzyko wystąpienia astmy, alergii czy cukrzycy, jak również może trwale zmienić reakcje behawioralne i neuroendokrynne. Według tych samych badań dzieci urodzone przez CC mają niższy stopień metylacji DNA przez 3–5 dni po urodzeniu, co świadczy o opóźnieniu w adaptacji poporodowej.
Noworodki urodzone przez cesarskie cięcie nie spełniają wszystkich warunków niezbędnych do rozpoczęcia prawidłowej czynności oddechowej. Nawet 2 godziny po urodzeniu obserwuje się u nich znacznie mniejszą pochwową objętość oddechową, podatność dynamiczną oraz wentylację minutową. Przyczyną jest tutaj brak stresu związanego z porodem naturalnym, podczas którego uwalniane są aminy katecholowe. Z powodu zbyt niskiego stężenia adrenaliny surfaktant uwalnia się wolniej i pojawia się zespół zaburzeń oddychania. U dzieci urodzonych poprzez cesarskie cięcie nie zostaje usunięty płyn owodniowy z płuc z powodu braku kompresji klatki piersiowej, która jest niezbędna do prawidłowego oddychania. Dlatego większość dzieci wymaga sztucznej wentylacji oraz resuscytacji od razu po przyjściu na świat. U znacznej części z nich zauważa się też większe ryzyko wystąpienia przejściowej zadyszki. Dane opublikowane w 2006 r. przez Narodowy Instytut Zdrowia z USA pokazują, że na milion porodów zakończonych cesarskim cięciem 11 tys. noworodków wykazywało zaburzenia w oddychaniu (o 8476 więcej niż w przypadku porodów naturalnych). Interwencje w takich przypadkach powodują konieczność oddzielenia nowo narodzonego dziecka od matki, a tym samym, chociażby utrudnienie karmienia piersią, co ma konsekwencje także dla psychiki dziecka ze względu na utrudnienie kontaktu „skóra do skóry”. Fińscy naukowcy wykazali istotny wpływ sposobu przyjścia na świat na ryzyko wystąpienia astmy oraz chorób alergicznych w wieku dorosłym. Astmę stwierdzono u 13,6% osób po 31. roku życia urodzonych w wyniku cesarskiego cięcia i u 4,5% osób urodzonych drogą pochwową. Zaobserwowano też 40% wyższe ryzyko wystąpienia astmy w wieku 7 lat.
Przed przyjściem na świat, ludzki układ pokarmowy i błony śluzowe są jałowe.
Dziecko przychodzące na świat w sposób naturalny rodzi się w pobliżu odbytu matki, co zapewnia zasiedlenie układu pokarmowego noworodka przyjaznymi bakteriami. Z kolei dziecko z cesarskiego cięcia spotyka się w pierwszej kolejności z bakteriami ze szpitalnego powietrza oraz rąk personelu medycznego.
Inna sytuacja ma miejsce, jeśli cesarskie cięcie wykonane jest po długotrwałym odpływaniu płynu owodniowego. Do kolonizacji układu pokarmowego dochodzi wówczas wewnątrzmacicznie. Jest to bardzo istotne, gdyż drobnoustroje zawarte w jelitach są bardzo ważne. Stanowią bowiem barierę ochronną przed niebezpiecznymi bakteriami chorobotwórczymi, służą detoksykacji oraz są niezbędne do produkcji witamin. Poza tym odpowiadają za rozwój układu odpornościowego.
Zaburzenia u dzieci urodzonych przez cięcie cesarskie
Amerykańscy naukowcy wykazali, że sposób przyjścia na świat może znacznie wpływać na występowanie alergii. Wzrost ilości zachorowań na choroby alergiczne spowodowany jest zmniejszeniem narażenia na mikroorganizmy we wczesnym okresie życia. U dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie i tych urodzonych naturalnie występują różnice w kolonizacji flory bakteryjnej. Może mieć to wpływ na zachowanie równowagi pomiędzy limfocytami TH1 i TH2 we wczesnym dzieciństwie, które z kolei mogą mieć związek z występowaniem chorób alergicznych w dorosłym życiu. Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco na podstawie analizy obecności limfocytów T w krwi pępowinowej dowiedli, że u dzieci urodzonych w wyniku cesarskiego cięcia limfocyty słabiej hamowały komórki odporności wydzielające interleukinę 13 i to one decydują o reakcjach alergicznych.
Według raportu International Day for the Evaluation of Abdominal Obesity z 2007 r na otyłość bądź nadwagę cierpi 67,6% Polaków pomiędzy 16 a 61 rokiem życia. Chińscy naukowcy wykazali wyższe ryzyko otyłości bądź nadwagi u osób urodzonych poprzez cesarskie cięcie: w dzieciństwie o 32%, w okresie nastoletnim o 24%, w wieku dorosłym aż o 50%. Przyczyn upatruje się m.in. w ograniczeniu kontaktu dziecka urodzonego operacyjnie z mikroflorą dróg rodnych matki. Znaczenie może mieć również fakt, że kobiety rodzące poprzez cesarskie cięcie rzadziej karmią piersią. We krwi pępowinowej dzieci urodzonych poprzez cesarskie cięcie występuje też niższe stężenie hormonów odpowiedzialnych za regulację masy ciała.
Jednym z czynników ryzyka wystąpienia próchnicy we wczesnym dzieciństwie jest duża liczba drobnoustrojów tworzących próchnicę oraz wczesna kolonizacja jamy ustnej. Badania wskazują na znaczący wpływ porodu poprzez cesarskie cięcie na pojawienie się próchnicy u dzieci w wieku lat 3. Noworodek urodzony w ten sposób nie nabywa naturalnej odporności, przez co powstaje możliwość szybszego zasiedlenia jamy ustnej przez paciorkowce. Badacze z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi przebadali grupę 3-latków. Wartość wskaźnika występowania próchnicy u dzieci urodzonych w wyniku cesarskiego cięcia wynosiła 7,53 i była o 4,54 wyższa niż u dzieci urodzonych naturalnie.
Jak wynika z zatem z aktualnych badań, nie bez znaczenia pozostaje sposób przyjścia na świat dziecka. Może warto więc rozpatrzyć skutki wyboru cesarskiego cięcia?
Literatura
Bodera P, Filipek B, Jędrzejczak M, Ruxer J, Sapa J, Zahorska-Markiewicz B. Profi laktyka oraz leczenie nadwagi i otyłości. Warszawa: Biblioteka Naukowa Czasopisma Aptekarskiego; 2010. 5.
Bręborowicz G. Położnictwo. Tom III. Operacje w położnictwie. Warszawa: PZWL; 2012. 7–280.
Cięcie cesarskie powodem częstszych alergii u dzieci, http://www.rynekzdrowia.pl/Neonatologia/Ciecie-cesarskie-powodem-czestszych-alergii-u-dzieci,212,20.html (data dostępu: 26.04.2016).
Fogelson NS, Menard MK et al. Neonatal impact of elective repeat cesarean delivery at term: a comment on patient choice cesarean delivery. Am J Obstet Gynecol. 2005; 5: 1433–1436.
Kornacka MK, Kufel K. Cięcie cesarskie a stan noworodka. Ginekol Pol. 2011: 612–617.
Kolås T, Saugstad D, Daltveit AK et al. Planned cesarean versus planned vaginal delivery at term: Comparison of newborn infant outcomes. Am J Obstet Gynecol. 2006; 12: 1542.
Moćkun J., Olszewska J., Wpływ cięcia cessarskiego na rozwój psychomotoryczny dziecka, http://www.pielegniarstwo.ump.edu.pl/uploads/2017/1/150_1_63_2017.pdf
Li H, Zhou Y, Liu J. Cesarean section might moderately increase offspring obesity risk. Am J Clin Nutr. 2012; 7: 893–899.
Odent M. Cesarskie cięcie a poród naturalny. Wątpliwości, konsekwencje, wyzwania. Wrocław: Fundacja Kobieta i Natura; 2010. 52–76.
Renz-Polster H, David MR, Buist AS. Caesarean section delivery and risk of allergic disorders in childhood. Clin Exp Allergy. 2005; 11: 1466–1472.
Schlinzig T, Johansson S, Gunnar A et al. Norman M. Epigenetic modulation at birth – altered DNA-methylation in white blood cells after Caesarean section. Acta Paediatr. 2009; 98(7): 1096–1099.
Xu B, Pekkanen J, Hartikainen AL et al. Caesarean section and risk of asthma and allergy in adulthood. J Allergy Clin Immunol. 2001; 4: 732–733.
